بعید است کتابخوان باشید و نامی از هاروکی موراکامی نشنیده باشید! این نویسنده ژاپنی با استفاده از قوه تخیل خود جهانهای زیبایی خلق میکند و همراه خوانندگان خود در این جهان به ماجراجویی میپردازد. طی این ماجراجویی همراهان خود را با شخصیتهای ساده، پیچیده، خیالی یا واقعی آشنا میکند و روایت داستان هر یک از آنها را بر عهده میگیرد. در این مقاله قصد داریم بیشتر با آثار این نویسنده مشهور و هنرمند آشنا شویم. اگر شیفته ماجراجویی در دنیاهای غیر کلیشهای هستید، با ما همراه باشید.
درباره هاروکی موراکامی
سال ۱۹۴۹ در کیوتو به دنیا آمد. تا ۲۹ سالگی هیچ نشانی از نویسندگی در او دیده نمیشد؛ تا اینکه هنگام تماشای بازی بیسبال، ایده نوشتن کتاب “به آواز باد گوش بسپار” به ذهن او خطور کرد. این ایده جرقهای بود برای خلق چندین شاهکار بزرگ در ادبیات جهان.
استفاده از عناصر ادبیات غربی برای بیان فرهنگ شرقی، موراکامی را از دیگر نویسندگان ژاپنی متمایز میکند. بسیاری از مفاهیم فلسفی نویسندگان آمریکایی و اروپایی مانند تنهایی، انزوا، مرگ و زندگی را میتوان در آثار او مشاهده کرد. روایت تفکر برانگیز و جادویی او از واقعیتهای زندگی، آثار او را خاص و منحصر به فرد کرده است؛ چیزی که در نهایت موجب محبوبیت موراکامی در جهان شد. شهرت موراکامی به ژاپن و حتی کشورهای شرقی محدود نمیشود و کتابها و داستانهای کوتاه او به بیش از ۵۰ زبان زنده دنیا ترجمه شده است.
با ۱۵ کتاب معروف موراکامی آشنا شوید
کتابها بیانی واضح از عقاید نویسندگان هستند. به همین دلیل است که برای آشنا شدن با طرز فکر و نگرش یک نویسنده باید شروع به خواندن آثار او کنید. حالا وقت آن است که برخی آثار پرطرفدار موراکامی را بیشتر بشناسیم:
۱- اول شخص مفرد
نوشتن داستان کوتاه، اما تاثیرگذار کار هر کسی نیست! با این حال هاروکی موراکامی کتاب اول شخص مفرد (First Person Singular) را به بهترین شکل ممکن انجام میدهد. او با بهرهگیری از هوش و خلاقیت خود اثری را خلق کرده است که در دل خود هشت داستان کوتاه مختلف دارد.
وجه مشترک این داستانها این است که همگی از دید اول شخص مفرد بیان میشوند. موراکامی در این کتاب از فراموشی سخن میگوید؛ حقیقتی که انسان را از خود واقعیاش دور میکند و حتی ممکن است شخصیت او را دگرگون سازد. همچنین این نویسنده ژاپنی در اول شخص مفرد، خوانندگان را وارد فضایی جادویی میکند و اتفاقات خیالی را به صورتی روایت میکند که انگار عین واقعیت هستند! این روایت خاصیت آثار سورئالیسم موراکامی به شمار میرود که در اول شخص مفرد به نهایت کمال و پختگی خود میرسد.
۲- سوکورو تازاکی بیرنگ و سالهای زیارتش
تنهایی یکی از واقعیتهای زندگی انسان مدرن است. واقعیتی که موراکامی در کتاب «سوکورو تازاکی بیرنگ و سالهای زیارتش» (Colorless Tsukuru Tazaki and His Years of Pilgrimage) با بیانی داستانگونه و شیوا روایت کرده است.
داستان از این قرار است که سوکورو دنبال دوستان قدیمی خود میگردد تا دلیل جدا شدن بیدلیل آنها از خود را جویا شود. داستان سوکورو نمونه تاثیرپذیری موراکامی از ادبیات غرب و اندیشههای نویسندگانی مانند آلبر کامو است. اگر چه این تاثیرپذیری سبب شد بسیاری موراکامی را متهم به غربزدگی کنند، اما نباید فراموش کرد این نویسنده ژاپنی در کتابهای خود هرگز از فرهنگ ژاپنی فاصله نگرفته است و توانایی بالایی در ترکیب اندیشههای مدرن با فرهنگ شرقی دارد.
۳- ۱Q84
دنیای موازی، از دیرباز تا کنون سوژه بسیاری از نویسندگان جهان بوده و هست. هاروکی موراکامی نیز روی این موضوع پرطرفدار دست گذاشته و اثری سهجلدی به نام ۱Q84 پدید آورده است.
داستان از جایی شروع میشود که شخصیت اصلی داستان به نام آئو مامه به صورت اتفاقی وارد دنیای موازی میشود. نکته قابل توجه راجع به این کتاب سورئال، توجه موراکامی به آثار ضدآرمانشهری نویسندگان غربی است. به طوری که با خواندن ۱Q84 متوجه شباهتهای آن با کتاب ۱۹۸۴ جورج اورول خواهید شد. همچنین این کتاب نمونه خوبی برای نمایش توانایی خاص موراکامی در خلق آثار فراواقعگرایانه به حساب میآید.
ما در قضیه، نقد کتاب ۱q84 را آماده کردهایم که مطالعه آن به علاقهمندان آثار موراکامی پیشنهاد میشود.
۴- از دو که حرف میزنم از چه حرف میزنم؟
همه افراد فلسفهای برای زندگی خود دارند؛ فلسفهای که بر اساس آن تصمیم میگیرند و امور زندگی خود را پیش میبرند. حالا فرض کنید برایتان فرصتی پیش آمده که روی مبلی راحت بنشینید و به فلسفه زندگی هاروکی موراکامی گوش دهید؛ قطعا میتواند جذاب باشد!
با خواندن کتاب “از دو که حرف میزنم از چه حرف میزنم” (What I Talk About When I Talk About Running) میتوانید با رنگ و بوی زندگی و تفکرات موراکامی بیشتر آشنا شوید. موراکامی در کتاب خود علاوه بر بیان خاطرات و علایقش، زندگی را همانند مسابقه دو میداند که نیاز به استقامت و پایداری در مسیر دارد. با خواندن این کتاب متوجه خواهید شد که موراکامی در کنار نویسندگی، یک معلم دلسوز و مهربان نیز هست که میخواهد به شنوندگان خود درس زندگی بیاموزد.
۵- درخت بید کور و دختر خفته
کتاب درخت بید کور و دختر خفته (Blind Willow, Sleeping Woman) شامل ۲۴ داستان کوتاه است که موراکامی در آنها به نشان دادن عناصر بومی مختلف فرهنگ خود پرداخته است. بیشتر داستانهای این کتاب به سبک سورئال نوشته شدهاند و بیانکننده مفاهیم فلسفی مانند عقاید، امید و زندگی هستند.
۶- کتابخانه عجیب
ذهن موراکامی به قدری باز و خلاق است که میتواند داستانهای خیالانگیز و نمادین فوقالعادهای خلق کند. مطالعه «کتابخانه عجیب» (The Strange Library) شما را با شخصیتهای پیچیدهای آشنا میکند که هاروکی موراکامی آنها را در فضایی جذاب قرار داده است و با کمک آنها، به روایت داستان سمبلیک خود میپردازد.
داستان این کتاب از جایی شروع میشود که پسری برای پرسیدن سوال از کتابدار پیر به کتابخانه میرود اما کتابدار او را در اتاقی پر از کتاب زندانی میکند و برای آزادی او تنها یک شرط تعیین میکند: پسر باید متن همه کتابها را حفظ کند. این شروع، نوید دهنده اثری نادر و شگفت انگیز است که به هیچوجه نباید خواندن آن را پشت گوش انداخت.
۷- پس از تاریکی
داشتن عینکی شفاف برای دیدن جزئیات جامعه سبب برتری یک نویسنده نسبت به دیگر افراد میشود. عینکی که با آن میتوان مسائل روانشناختی جامعه را مورد بررسی قرار داد، تحلیل کرد و به دیگران ارائه داد. هاروکی موراکامی در کنار داشتن این عینک، دارای توانایی خلق آثار داستانی جذاب نیز هست.
ترکیب این دو توانایی را میتوان در اثر «پس از تاریکی» (After Dark) مشاهده کرد. این کتاب داستان دختری را روایت میکند که سعی دارد از طریق درس خواندن، سایر ضعفهای خود را بپوشاند. تاریکی و تنهایی دو عنصر اصلی داستان به حساب میآید که در سرتاسر داستان حاکم هستند. همچنین موراکامی سعی میکند با قلمی ساده و گیرا مسائل پیچیده جامعه ژاپن را واکاوی کند.
۸- کافکا در کرانه
بسیاری از کتابخوانها موراکامی را با کتاب «کافکا در کرانه» (Kafka on the Shore) میشناسند. رمان، روایتی از دو داستان موازی و مجزا از یکدیگر است که در نقطهای به یکدیگر پیوند میخورند.
فصلهای فرد کتاب داستان نوجوان ۱۵ سالهای به نام کافکا را روایت میکند که برای فرار از یک پیشگویی مخوف و پیدا کردن مادر و خواهرش از خانه فرار میکند و درگیر ماجراهای مختلفی میشود. در طرف دیگر فصلهای زوج کتاب حاوی داستان مردی به نام ناکاتا است که تواناییهای خاص و فوقالعادهای دارد.
«کافکا در کرانه» نقطه اوج آثار موراکامی به حساب میآید. او در این کتاب خود سعی کرده است رئالیسم جادویی و طنز را با یکدیگر ترکیب کند و در کنار بهرهگیری از فرهنگ بومی ژاپنی به روایت داستانی جذاب و اثرگذار بپردازد. شاید در ابتدا خواندن این رمان برای کتابخوانهای تازهکار دشوار به نظر برسد، اما اگر کمی با آثار موراکامی آشنا باشید قطعا با داستان کافکا در کرانه ارتباط عمیقی خواهید گرفت. اگر به این کتاب علاقه دارید، نقد کتاب کافکا در کرانه را در سایت قضیه بخوانید.
۹- داستانهای جشن تولد
میگویند آدمها به دو دسته تقسیم میشوند: کسانی که روز تولدشان بسیار خوشحال هستند و در مقابل آنها، کسانی که در تولدشان غمگینترین انسانهای جهاناند.
موراکامی در کتاب داستانهای جشن تولد مانند یک دوست شروع به نقل خاطرات خود از تولد میکند و در ادامه داستانهای نویسندگان برگزیده انگلیسی راجع به تولد را شرح میدهد. موراکامی ابتدا بیوگرافی مختصری از زندگی هر نویسنده ارائه میدهد و داستان او را در صفحات بعدی میآورد. او میخواهد خوانندگان خود را با دسته دوم آشنا کند؛ یعنی کسانی که از فرا رسیدن روز تولدشان غمگین میشوند.
۱۰- قورباغهی بزرگ توکیو را نجات میدهد
مرز بین واقعیت و خیال در آثار موراکامی گاهی به قدری باریک میشود که تشخیص آنها از یکدیگر بسیار دشوار است. دنیای خلقشده توسط این نویسنده ژاپنی در داستانهای کوتاه کتاب Super-Frog Saves Tokyo درست مانند نامش عجیب و غریب است. دنیایی سورئال که گاهی با واقعیت در میآمیزد و تا حدی پیش میرود که انگار این فضای خیالی را بارها و بارها تجربه کردهایم.
این کتاب حاصل هشت سال تلاش هاروکی موراکامی در خلق داستانهای کوتاه است که به بهترین شکل گرد هم آمدهاند و خواننده را وارد مکان و زمان اعجابانگیز میکنند.
۱۱- مترو
موراکامی هرگز خود را محدود به ژانری خاص نمیکند؛ زیرا هدف او بیان جذاب واقعیت و حقیقت است. به همین دلیل کتاب مترو (Underground) را نوشت؛ اثری غیر داستانی که درباره یک حمله تروریستی به متروی ژاپن است.
البته موراکامی برای اینکه درک بهتری از این حادثه برای خوانندگان ایجاد کند اقدام به گردآوری مصاحبههای متعددی کرده که خود او شخصا با قربانیان و تروریستها انجام داده است.
همچنین موراکامی در این اثر خود مسائل جامعه خود را واکاوی کرده است و میخواهد از این طریق به دلایل و آثار این حمله تروریستی و اقدامات مشابه آن پی ببرد.
۱۲- جنگل نروژی
اگر فکر میکنید هاروکی موراکامی فقط در خلق آثار سورئالیسم و فراواقعگرایانه تبحر دارد، جنگل نروژی (Norwegian Wood) مثال نقض بزرگی برای این تفکر شما محسوب میشود. جنگل نروژی روایت داستان عاشقانه دو جوان ژاپنی به نامهای واتانابه و نائوکو است.
اما داستان به این سادگی نیست! موراکامی طبق عادت همیشگی خود سعی دارد از قید و بندهای کلیشهای جدا شود. به همین دلیل داستان عاشقانه و رئال جنگل نروژی با هر داستان رمانتیکی که تاکنون خواندهاید فرق دارد. این داستان بیانکننده تفکرات پیچیده شخصیتهای معمولی است که با قلم جذاب و لطیف موراکی بیان میشود. مطالعه نقد و بررسی کتاب جنگل نروژی را در سایت قضیه به شما پیشنهاد میکنیم.
۱۳- سرزمین عجایب بیرحم و ته دنیا
این کتاب نیز مانند مجموعه سهجلدی موراکامی به نام ۱Q84 رنگ و بوی پادآرمانشهری دارد. البته «سرزمین عجایب بیرحم و ته دنیا» اثری پیچیدهتر به حساب میآید که دارای دو نوع روایت موازی است. روایتهایی که سرشار از خیال، اعجاب و شگفتی است و تامل عمیق موراکامی درباره ذهن و فکر بشر را نشان میدهد.
این اثر سرشار از احساسات مختلف است که در قالب داستانی جذاب خلق شده و خواننده را تا انتها با خود همراه میکند. خواندن این کتاب در ابتدا سخت به نظر میرسد، اما به قدری دارای مفهومهای عمیق بشری است که میتوان ساعتها راجع به تک تک کلمات آن فکر کرد.
۱۴- به آواز باد گوش بسپار
«به آواز باد گوش بسپار» (Hear the Wind Sing) نخستین اثر موراکامی است و معرف او به ادبیات ژاپن به حساب میآید. کتابی که جلد اول از مجموعه سه جلدی او به نام «موش صحرایی» محسوب میشود. جلدهای بعدی این مجموعه «تعقیب گوسفند وحشی» و «پین بال ۱۹۷۳» نام دارند.
موراکامی در این کتاب با بهرهگیری از روش داستایوفسکی شخصیت اصلی خود را مجهول باقی میگذارد. قهرمان ۲۱ ساله داستان در این کتاب از زندگی، روابط گذشته و نافرجامیهای خود میگوید. داستانی که به لطف بیان جذاب موراکامی به هیچوجه خشک و حوصلهسربر نیست.
۱۵- تعقیب گوسفند وحشی
یکی از نخستین کتابهای موراکامی A Wild Sheep Chase یا «تعقیب گوسفند وحشی» نام دارد که در ژانر پلیسی-جنایی نوشته شده است. داستان از این قرار است که یک کارمند تبلیغات متوجه نکتهای در کارت پستالی که دوستش برای او ارسال کرده میشود؛ او در منظره این کارت گوسفندی را با علامت ستاره در پشتش میبیند. در ادامه کارمند با یک تهدید مواجه میشود: یا گوسفند را پیدا کن یا عواقبش را ببین.
موراکامی به قدری داستان را جذاب شروع میکند که بسیاری از خوانندگان با خواندن صفحات ابتدایی از مکان و زمان جدا میشوند و وارد دنیای فراواقعی آن میشوند. ترکیب سنت و خرق عادت همراه با چاشنی ادبیات مدرن باعث خاصتر شدن کتاب «تعقیب گوسفند وحشی» شده است.
دیگر آثار هاروکی موراکامی
حالا اگر شیفته قلم موراکامی شدهاید حتما نگاهی به لیست زیر بیندازید. در این لیست سعی کردهایم در کنار ۱۵ اثر برتر این نویسنده ژاپنی، آثار دیگر او را نیز معرفی نماییم تا اگر دوست داشتید مطالعه آنها را در برنامه خود قرار دهید.
- ماشین مرا بران
- پینبال ۱۹۷۳
- مجموعه دو جلدی کشتن شوالیه دلیر
- رماننویسی به عنوان یک شغل
- مجموعه داستان شهر گربهها
- میل
- مجموعه داستان بعد از زلزله
- رها کردن گربه
- نفر هفتم
- مجموعه داستان مردان بدون زنان
- دیدن دختر صددرصد دلخواه در صبح زیبای ماه آوریل
- سال اسپاگتی
- صرفا در باب موسیقی
- برقص، برقص، برقص
- مجموعه داستان چاقوی شکاری
- مجموعه داستان کجا ممکن است پیدایش کنم؟
- مجموعه دو جلدی تاریخچه پرنده کوکی
- شهر و دیوارهای نامطمئنش
- کشتن کمانداتور
- جنوب مرز، غرب خورشید
احتمالا برایتان جالب باشد که در سال ۲۰۲۱ فیلمی به نام «ماشین مرا بران» ساخته هاماگوچی بر پردهی سینماها اکران شد که داستان این فیلم از کتاب ماشین مرا بران موراکی اقتباس گرفته شده است. این فیلم یکی از خوشساختترین فیلمهایی است که میتوانید برای دیدنش وقت بگذارید. پیشنهاد میکنیم نقد فیلم ماشین مرا بران را در سایت قضیه بخوانید.
سخن پایانی
هاروکی موراکامی با خلق آثار سورئال و رئال جادویی، خوانندگان را وارد فضایی جدید میکند؛ فضایی که پر از احساسات مختلف مانند غم، شادی و تنهایی است. همچنین برخی آثار این نویسنده چنان که اشاره شد در فضایی واقعی روایت میشوند. به همین دلیل کمتر کسی را میتوان یافت که بعد از خواندن کتابهای موراکامی شیفته دنیای ابداعی شگفتانگیز او نشده باشد. از همین رو در این مطلب با معرفی آثار نویسنده پرآوازه ژاپنی، هاروکی موراکامی سعی کردیم دری برای ورود به دنیای خیالانگیز او باز کنیم.
کدام یک از کتابهای هاروکی موراکامی را بیشتر از همه دوست دارید؟ برایمان بنویسید.
